Trọn bộ 5 quyển sách của học giả Jared Diamond được phát hành tại Việt Nam
Loài người và loài tinh tinh chia sẻ tới 98% số gen di truyền. Tuy nhiên, trong khi loài người thống trị hành tinh này – tạo nên các nền văn minh và tôn giáo, nghiên cứu khoa học, xây dựng các thành phố và sáng tạo ra các tác phẩm nghệ thuật vĩ đại… thì loài tinh tinh hành ngày vẫn phải đấu tranh để giải quyết những nhu cầu tồn tại cơ bản.
Vậy 2% số gen còn lại có ý nghĩa như thế nào trong công việc tạo ra sự khác nhau cơ bản giữa hai loài có chung nguồn gốc tiến hóa?
Cuốn sách gồm 5 phần, trình bày về các đặc điểm giúp phân biệt loài người và các loài động vật khác.
Phần I: Sự xuất hiện của con người từ hàng triệu năm cho tới trước khi xuất hiện nông nghiệp vào khoảng 10.000 năm. Các bằng chứng về xương, công cụ, và gen cung cấp những thông tin trực tiếp nhất về việc con người đã biến đổi thế nào từ một tổ tiên chung. 98% bộ gen của con người giống với tinh tinh, vậy thì 2% mã gen còn lại đóng vai trò ra sao đối với bước nhảy vọt vĩ đại của loài người?
Phần II: Tác giả trình bày về những biến đổi trong vòng đời con người, chúng có tầm quan trọng sống còn với sự phát triển ngôn ngữ và nghệ thuật. Có những điều được coi là hiển nhiên rằng con người vẫn nuôi con sau khi cai sữa, thay vì để chúng tự kiếm ăn; rằng hầu hết nam giới và nữ giới đều kết thành đôi; rằng phần lớn các bậc bố mẹ đều chăm sóc con cái; rằng nhiều người sống lâu cho tới tuổi ông bà; và rằng nữ giới đều trải qua thời kỳ mãn kinh. Những điều trên chỉ có ở con người và khác biệt so với các loài động vật có mối liên hệ mật thiết nhất. Đây là những sự biến đổi to lớn và rất quan trọng trong quá trình tiến hóa của con người.
Phần III: Tác giả nêu ra những đặc điểm văn hóa giúp phân biệt chúng ta với động vật: ngôn ngữ, nghệ thuật, công nghệ, và nông nghiệp. Có phải sự phát triển của chúng là điều tất yếu trong lịch sử sự sống trên Trái đất? Có phải trên các hành tinh khác ngoài không gian cũng có những sinh vật phát triển ở mức độ cao như con người?
Phần IV: Tác giả bàn về xu hướng giết người ngoài nhóm của các nhóm người khác. Đặc điểm này có tiền lệ trực tiếp ở động vật – được gọi là mâu thuẫn giữa các cá thể và giữa các nhóm cạnh tranh, và có thể được giải quyết bằng hành động giết chóc trong nhiều loài, kể cả loài người. Tính bài ngoại và sự cô lập sâu sắc vốn là nét đặc trưng của loài người trước khi các nhà nước chính trị xuất hiện khiến loài người bắt đầu đồng nhất hơn về văn hóa. Đã từng có một ngôn ngữ nguyên thủy là gốc gác của các ngôn ngữ hiện đại.
Công nghệ, văn hóa, và địa lý đã ảnh hưởng tới kết cục của hai trong số các cuộc cạnh tranh nổi tiếng nhất trong lịch sử giữa các nhóm người. Những tư liệu lịch sử trên toàn thế giới về các cuộc thảm sát bài ngoại sẽ cho thấy việc quay lưng lại với lịch sử nhân loại đã khiến chúng ta tái phạm các sai lầm quá khứ ở mức độ còn nguy hiểm hơn
Phần V: Con người đã khá thành công trong việc thoát khỏi những sự kiểm soát trước đó về số lượng. Từ lâu, loài người đã tiêu diệt những thú dữ ăn thịt. Như nhiều loài thú dữ ăn tạp khác, loài người hủy hoại một số loại con mồi khi họ xâm chiếm một môi trường mới hay có được sức mạnh hủy diệt mới. Loài người đứng trước nguy cơ tự tiêu diệt bằng cách tiêu diệt nền tảng tài nguyên.
Bìa quyển “Loài tinh tinh thứ 3: Sự tiến hóa và tương lai của loài người”
Các yếu tố môi trường cũng đem đến những biến đổi lớn trong nền văn minh phương Tây, bao gồm việc sụp đổ dây chuyền nền thống trị của Trung Đông, sau đó là Hy Lạp, rồi đến La Mã. Việc tự hủy diệt môi trường là một bước chuyển quan trọng trong lịch sử loài người. Cuộc tuyệt chủng lớn nhất, kịch tính nhất, và gây nhiều tranh cãi nhất là khoảng 11.000 năm trước đây, hầu hết những loài thú lớn của hai lục địa Bắc Mỹ và Nam Mỹ đã bị tuyệt chủng. Cùng khoảng thời gian đó xuất hiện bằng chứng đầu tiên không rõ ràng về sự xâm chiếm châu Mỹ của con người, do tổ tiên của thổ dân châu Mỹ thực hiện.
Thông điệp quan trọng mà cuốn sách đề cập: “Hãy cảnh giác; loài người đang tự tăng tốc đến sự diệt vong!”. Jared Diamond cho rằng vẫn còn kịp để loài người thức tỉnh và tự cứu lấy mình. Ông nói: “Tôi hẳn đã không viết cuốn sách này nếu nghĩ rằng nguy cơ đó còn xa, nhưng tôi cũng sẽ không viết cuốn sách này nếu tin rằng chúng ta sắp đến ngày tận thế”.
Loài tinh tinh thứ ba: Sự tiến hóa và tương lai của loài người của Jared Diamond từng được xuất bản lần đầu vào năm 1991. Trong lần ra mắt độc giả Việt Nam lần này, cuốn sách được thiết kế bìa và in ấn đồng bộ với 4 cuốn trước – hoàn thành trọn bộ 5 tác phẩm nổi bật về chủ đề lịch sử nhân loại của ông.
Jared Diamond (10/09/1937) – Giáo sư Địa lý học tại Đại học California, Los Angeles, Mỹ. Ông là học giả nổi tiếng, chuyên gia trong nhiều lĩnh vực, từ sinh thái học, điểu học cho tới nhân học. Các giải thưởng danh giá được trao cho ông gồm: Huy chương Khoa học Quốc gia, Giải thưởng Cosmos Quốc tế của Nhật Bản, Giải thưởng Lewis Thomas do Đại học Rockefeller trao tặng, và đặc biệt là giải Pulitzer cho thể loại sách phi hư cấu năm 1998 với tác phẩm Súng, Vi trùng và Thép. Ông cũng được xếp vào hàng ngũ những nhà tư tưởng hiện đại có nhiều ảnh hưởng nhất ở Mỹ.
4 tác phẩm từng được xuất bản trước đó của Jared Diamond tại Việt Nam, gồm:
Súng, Vi trùng và Thép: Jared Diamond đưa ra những minh chứng để giải thích việc tại sao các dân tộc ở một số lục địa đã có thể xâm chiếm, chinh phục hoặc chiếm chỗ những dân tộc đã có mặt từ trước ở các lục địa. Với cuốn sách này, ông đã tạo nên cuộc cách mạng về nghiên cứu lịch sử nhân loại toàn cầu.
Sụp đổ: Các xã hội đã thất bại hay thành công như thế nào? Jared Diamond dựa vào những yếu tố môi trường và cơ cấu xã hội để giải thích lịch sử của xã hội ấy. Tuy nhiên, trong tác phẩm này, Diamond nghiền ngẫm nguyên nhân đưa đến sự sụp đổ của một số nền văn minh.
Thế giới cho đến ngày hôm qua tiếp tục phát triển các lý thuyết và nghiên cứu của ông về vận mệnh các xã hội loài người. Cuốn sách cung cấp một bức tranh trực diện đầy mê hoặc về quá khứ nhân loại tồn tại hàng triệu năm, một quá khứ hầu như đã biến mất, và xem xét những khác biệt giữa quá khứ và hiện tại… để trả lời câu hỏi: Loài người hôm này có thể học được gì từ các xã hội truyền thống để tạo nên một thế giới tốt đẹp hơn.
Biến động, cuốn sách vừa xuất bản năm 2019 của Jared Diamond kể câu chuyện các quốc gia đã vượt qua những biến cố lớn và hồi phục thành công.
